Κεφαλληνός, Γιάννης

(Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος 1894 – Αθήνα 1957). Ζωγράφος και χαράκτης. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοελληνικής χαρακτικής. Σε ηλικία 19 ετών μετέβη στη Γάνδη του Βελγίου, ξεκινώντας σπουδές ζωγραφικής. Συνέχισε την εκπαίδευσή του στο Παρίσι (ελεύθερη ακαδημία Ζιλιάν, Σχολή Καλών Τεχνών), μελετώντας ειδικότερα τη χαρακτική. Παρέμεινε στη Γαλλία για μεγάλο χρονικό διάστημα και ασχολήθηκε με όλα τα είδη της ζωγραφικής, ιδιαίτερα με την υδατογραφία, όμως σταδιοδρόμησε ως χαράκτης και κυρίως ως ξυλογράφος. Οι ξυλογραφίες του κοσμούν διάφορα βιβλία, όπως Ωκεάνεια θάλασσα (1922) του Ζοζέφ Ριβιέρ, Επάνω στην άσπρη πέτρα (1924) του Ανατόλ Φρανς, Αναμνηστικό του Γκοσουά (1927) του Ζορζ Ντιαμέλ, ενώ δημιούργησε πολλές μεμονωμένες ξυλογραφίες, όπως Πανευρωπαϊκός πόλεμος, Το Τιμόνι, Ρωσική επανάσταση, Κήπος κ.ά. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1930 και ανέλαβε την έδρα της χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών δύο χρόνια αργότερα, θέση που διατήρησε επί 25 χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής του. Ως καθηγητής και αργότερα διευθυντής της σχολής, οργάνωσε συστηματικά τη διδασκαλία της χαρακτικής και επηρέασε πολλούς νεότερους Έλληνες χαράκτες. Παράλληλα, ανέπτυξε μια πολύπλευρη προσωπική δραστηριότητα με εικονογραφήσεις βιβλίων, συμμετοχή σε εκθέσεις, χαράξεις γραμματοσήμων, συγγραφή θεωρητικών κειμένων γύρω από τα θέματα της χαρακτικής και της τυπογραφίας και, γενικότερα, συνέβαλε στην ανύψωση του καλλιτεχνικού επιπέδου της χώρας. Στο διάστημα αυτό εικονογράφησε τα βιβλία Θάνατος του Μέδικου (1939) του Παντελή Πρεβελάκη, Ελληνικοί χοροί (1940) του X. Σακελλαρίου, Παγόνι (1943) του Ζαχαρία Παπαντωνίου, Ασκητική (1945) του Νίκου Καζαντζάκη, Χρονικό μιας Πολιτείας (1956) επίσης του Παντελή Πρεβελάκη κ.ά. Στον ίδιο οφείλεται και το λεύκωμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών Δέκα λευκαί λήκυθοι (1953-54). Η χαρακτική του Κ. στέκεται στη φυσική όψη των πραγμάτων και προσπαθεί να καταξιώσει την εξωτερική μορφή, παρουσιάζοντας με τη μεγαλύτερη δυνατή ενάργεια τις σχέσεις και τις εξαρτήσεις που προκύπτουν από την εσωτερική φύση και λειτουργία των πραγμάτων. Το λεπτομερειακό ή περιπτωσιακό στοιχείο ατονεί, ενώ βαθμιαία καταργείται κάθε δεξιοτεχνική επεξεργασία της ζωγραφικής επιφάνειας, όπως η διασταυρούμενη χαρακιά, τα ημιτόνια και η πολύπλοκη σύνθεση. Το θέμα προβάλλεται συνήθως μοναχικό και μεγαλειώδες σε έναν απέραντο κενό χώρο, επάνω από τη χαμηλή γραμμή του ορίζοντα και αποδίδεται με μόνα εκφραστικά μέσα το αδρό, ακριβές σχέδιο και τον αυστηρό διάλογο του λευκού και του μαύρου. Με τον τρόπο αυτό, ο καλλιτέχνης κατορθώνει να εξωτερικεύσει τον εσωτερικό βίο των όντων, προσεγγίζοντας το πνεύμα της ιαπωνικής ζωγραφικής, λόγω της απλότητας στην εκτέλεση, της τοποθέτησης του θέματος και της καίριας επιλογής των ουσιαστικών στοιχείων. Οι μορφές του, ιδιαίτερα τα εξαίσια ζώα του, χάνουν κάθε ατομικό χαρακτήρα, αποτελούν έννοια καθολικών συμβόλων και μετατρέπονται σε εκφράσεις του ευρύτερου γεγονότος της ζωής. Η εμβάθυνση στην ερμηνεία του οπτικού φαινομένου μέσα από τη φυσική αναγκαιότητα και η συνεχής επαγωγική πορεία από το ατομικό και το μερικό στο γενικό και στο αιώνιο, κατατάσσει τον Κ. στους μεγαλύτερους και στοχαστικότερους Νεοέλληνες καλλιτέχνες. «Κεφαλή αλόγου», χαλκογραφία του ζωγράφου και χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνού (Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα). «Τσάτσα», ξυλογραφία του Γιάννη Κεφαλληνού.(Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα)